Соңғы жылдары жалған террорлық қауіп туралы хабарламалар көбейіп келеді. Кейбіреулер бұны әзіл немесе ойын ретінде қарастырса, басқалары жеке мүдделерін іске асыру үшін пайдаланады. Алайда, мұндай әрекеттер қоғамда дүрбелең тудырып, төтенше жағдайлар қызметтері мен құқық қорғау органдарын артық шығынға ұшыратады, деп жазады «Aulieatanews» ақпараттық агенттігінің тілшісі.
Статистикаға сәйкес, соңғы екі жылда өңірімізде осындай 16 жағдай тіркелген. Әрбір оқиғада полиция, құтқару қызметі, медицина мамандары және терроризмге қарсы арнайы бөлімшелер жедел әрекет етіп, жағдайды тексереді. Бірақ, көп жағдайда бұл ақпарат жалған болып шығып, құзырлы органдардың уақытын зая кетіреді.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 273-бабына сәйкес, терроризм актісі туралы көрінеу жалған хабарлама таратқандарға 5000 айлық есептік көрсеткіш (17 миллион теңгеден астам) көлемінде айыппұл салынады немесе бес жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. Сонымен қатар, жалған хабарламаның салдарынан шығынға ұшыраған жеке және заңды тұлғаларға келтірілген залал өтелуі тиіс. Бұл сома 200 мыңнан 2 миллион теңгеге дейін жетуі мүмкін.
Мұндай қылмысты көбіне жасөспірімдер жасайды. Олардың арасында бұл әрекетті қызық көретіндер де, қасақана жасағандар да бар. Құқық қорғау органдарының мәліметінше, терроризм туралы жалған хабар таратқаны үшін жауапкершілік 14 жастан басталады. Демек, жасөспірімдер ғана емес, олардың ата-аналары да әкімшілік жазаға тартылады.
2024 жылдың 8 сәуірінде Меркі аудандық полиция бөлімінің «102» пультіне белгісіз адам облыстық наркологиялық диспансерінде жарылғыш зат бар деп хабарлаған. Төтенше жағдай қызметі дереу іске кіріскенімен, ақпарат расталмады. Жедел-іздестіру шараларының нәтижесінде 20 жастағы тұрғын ұсталды. Ол есірткіге мас күйінде жалған қоңырау шалғанын мойындады. Бұрын есірткі сақтағаны үшін сотталған, сондай-ақ нашақор ретінде есепте тұрған бұл азамат бұрын да наркологиялық диспансерде мәжбүрлі ем қабылдаған.
2024 жылдың 11 ақпанында Тараз қаласындағы екі колледжге жарылғыш зат қойылғаны туралы хабар тарады. Оқиға орнына полиция, Ұлттық қауіпсіздік комитеті, төтенше жағдай қызметі, жедел әрекет ету жасағы және кинологтар шұғыл жетті. Ғимараттарды мұқият тексергенімен, жарылғыш зат табылған жоқ.
Жалған хабар тарату құқық қорғау органдарының жұмысын қиындатып қана қоймай, бүкіл қоғамға айтарлықтай шығын әкеледі. Кез келген осындай оқиға кезінде полиция, ұлттық гвардия, төтенше жағдай қызметі, медицина қызметкерлері, өрт сөндірушілер, мемлекеттік қауіпсіздік органдары түгелдей жұмылдырылып, жағдайды бақылауға алады. Бұл ел экономикасына, қоғамдық тәртіпке, жеке азаматтардың психологиялық жағдайына да әсер етеді. Мемлекеттік мекемелер жұмысын уақытша тоқтатады, адамдар эвакуацияланады, кәсіпкерлер мен жеке тұлғалар материалдық шығынға батады.
Құқық қорғау органдарында мұндай жағдайларда әрекет етудің нақты алгоритмі бар. Бірінші кезекте түскен ақпарат арнайы журналға тіркеледі. Оперативтік кезекші хабарламаның қаншалықты шынайы екенін бағалайды. Егер қауіп-қатердің бар екеніне күдік болса, дереу құқық қорғау органдарына хабар беріледі. Оқиға орнына жеткен жедел топ ғимаратты тексеріп, қажет болған жағдайда азаматтарды эвакуациялайды. Сонымен қатар, жалған хабар берген адамның кім екенін анықтау жұмыстары жүргізіледі. Қазіргі таңда құқық қорғау органдары телефон жазбалары мен заманауи технологияларды қолдану арқылы кінәлілерді тез анықтай алады. Сондықтан мұндай заңбұзушылықтар ізсіз қалмайды.
Көптеген елдерде жалған терроризм туралы хабар таратқандарға өте қатаң жаза қарастырылған. АҚШ-та мұндай қылмыс үшін 10 жылдан 25 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы беріледі. Сонымен қатар, кінәлі адам мемлекетке келтірілген шығынды толық өтеуге міндетті. Ұлыбританияда жалған терроризм туралы хабарлама таратқандарға 7 жылдан 14 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. Одан бөлек, қылмыскердің банк шоттары бұғатталып, материалдық шығынды өтеу талап етіледі. Германияда мұндай әрекет мемлекеттік қауіпсіздікке қарсы ауыр қылмыс ретінде қаралады. Кінәлі тұлғалар 5 жылдан 15 жылға дейін сотталады.
Көршілес Ресейде 2017 жылдан бастап терроризм туралы жалған ақпарат таратқан адамдарға 500 мың рубльден 1 миллион рубльге дейін айыппұл салынады немесе 5 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы қолданылады. Егер мұндай хабарлама мемлекеттік мекемеге немесе адам көп жиналатын орынға қатысты болса, жаза мерзімі 8 жылға дейін ұзарады.
Кейбір елдерде жалған хабар таратушыларға қарсы қосымша шаралар енгізілген. Мысалы, АҚШ пен Ұлыбританияда мұндай әрекеттерді жасаған кәмелетке толмағандардың ата-аналары да жауапкершілікке тартылады. Сонымен қатар, әлеуметтік желілер мен байланыс операторлары құқық қорғау органдарымен бірігіп, жалған хабарламаларды таратқандарды анықтау процесін жылдамдатады.
Жалған терроризм – тек құқық қорғау органдарының емес, бүкіл қоғамның мәселесі. Әр азамат өзінің жауапкершілігін сезініп, мұндай әрекеттерге жол бермеуі керек. Құқық қорғау органдары жалған хабарламалардың әрқайсысын мұқият тексеріп, кінәлілерді анықтайтынын ескертеді. Сондықтан әрбір азамат бұл мәселеге салғырт қарамай, өз ортасында түсіндіру жұмыстарын жүргізгені жөн.
